Eerste nationale bijeenkomst rond het sectorplan thema ‘Cultureel Erfgoed & Identiteit’ leidt tot veelbelovende plannen

SSH-raad • 21 oktober 2024

Op 20 september 2024 vond de eerste nationale bijeenkomst voor het sectorplan thema ‘Cultureel Erfgoed & Identiteit’ plaats in Rotterdam. Tijdens deze bijeenkomst werden kennis gedeeld en ontwikkelingen besproken, waarbij veelbelovende samenwerkingsideeën naar voren kwamen.

Wat is een sectorplan thema?

De sociale en geesteswetenschappen (SGW) zijn verenigd in een domein, dat bestaat uit vier sectoren: economie en bedrijfswetenschappen, geesteswetenschappen, rechtsgeleerdheid en de sociale wetenschappen. Deze sectoren hebben eigen sectorplannen ontwikkeld – gedeelde plannen voor onderwijs en wetenschap, met als doel het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken of thema’s.

Een thema uit het sectorplan van de geesteswetenschappen is ‘Cultureel Erfgoed & Identiteit’. Bij dit thema zijn de Tilburg University, Maastricht University, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Open Universiteit, Universiteit Leiden, VU Amsterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam betrokken.

Wat is erfgoed?

De huidige opvatting van erfgoed is dat het een dynamische verzameling van diverse vormen van cultuur is, zowel tastbaar als ontastbaar, die binnen een gemeenschap als representatief voor een gedeelde geschiedenis en identiteit worden beschouwd. Onderzoekers hebben het idee van erfgoed als een verzameling (materiële) gebouwen achter zich gelaten.

Waarom is ‘cultureel erfgoed en identiteit’ belangrijk?

Nederland heeft dynamische identiteit en een diverse samenleving, met een diversiteit aan etnische achtergronden. Onderzoek naar cultureel erfgoed kan helpen om de kloof tussen verschillende gemeenschappen te overbruggen en een gevoel van gedeelde identiteit te bevorderen, met respect voor diversiteit. Dit is uiteraard een complex en uitdagend proces.

Onderzoek kan nieuwe manieren ontsluiten om de Nederlandse geschiedenis (bijvoorbeeld kolonialisme) door een inclusievere lens te begrijpen. Door cultureel erfgoed te verkennen, proberen onderzoekers – onder andere – bij te dragen aan een inclusieve samenleving waarin verschillende identiteiten worden gerespecteerd, begrepen en gewaardeerd, waardoor sociale spanningen worden verminderd en inclusiviteit wordt bevorderd.

Wat gebeurde er tijdens deze sectorplan dag?

De dag werd georganiseerd door de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR), onder leiding van Christel Theunissen (Research Office, EUR), Jennifer Schijf (Secretaris disciplineoverleg letteren en geesteswetenschappen), Naomi Oosterman (Universitair Docent, EUR), Sean Smith (Universitair Docent, Tilburg), Stacey Copeland (Universitair Docent, RUG) en László Munteán (Universitair Docent, Nijmegen).

Ongeveer negentig mensen woonden de bijeenkomst bij, waaronder vertegenwoordigers van alle universiteiten die betrokken zijn bij het thema ‘erfgoed en identiteit’ in Nederland. Alle decanen die betrokken zijn bij het sectorplan waren aanwezig, evenals deelnemers uit de professionele erfgoedsector.

De dag werd geopend door Thony Visser (decaan, RUG) en Martine van Selm (decaan, EUR). Stijn Reijnders (Hoogleraar Cultureel Erfgoed) verzorgde de openingslezing. Tijdens deze lezing presenteerden vertegenwoordigers van alle universiteiten kort hun onderzoeksfocus voor het sectorplan, hun best practices en hun lopende onderzoekslijnen. Het was de eerste keer dat alle universiteiten samenkwamen om hierover uit te wisselen, wat een goed overzicht gaf van erfgoed- en identiteitsgerelateerd onderzoek in Nederland.

Het verdere programma bestond uit rondetafelgesprekken over onderzoek, onderwijs en impact, en een verscheidenheid aan workshops. Een specialist van Erasmus Engagement Research Services verzorgde een workshop over nationale onderzoekssamenwerking. Het Instituut voor Interdisciplinaire Studies van de Universiteit van Amsterdam organiseerde een workshop over interdisciplinaire samenwerking, en het Evaluating Societal Impact-team van de Erasmus Universiteit besprak de bruikbaarheid en toepassing van een gezamenlijk impactplan.

Belangrijkste inzichten

Nederland heeft een sterk en divers netwerk van erfgoedwetenschappers en alle afdelingen en individuen zijn bereid om samen te werken aan het vastgestelde thema. Er is bereidheid om nieuwe onderwijscurricula te ontwikkelen, samen te werken aan subsidieaanvragen en bestaande partnerschappen te versterken. De focus ligt op maatschappelijke impact en onderzoekers zijn actief betrokken bij het creëren van die impact. Dit willen ze verder versterken. .

Deze dag leverde concrete vruchtbare ideeën op, waaronder:

• het creëren van een interuniversitaire minor rond cultureel erfgoed en identiteit;
• gastlessen bij partner-universiteiten rond het thema cultureel erfgoed en identiteit;
• het oprichten van een nationale onderzoeksschool die zich richt op erfgoed;
• toenemende samenwerking met professionele erfgoedpartners;
• het opzetten van onderzoekconsortia met universiteiten en partners;
• het bouwen van een co-creatief impactplatform – een ruimte voor dialoog tussen onderzoekers en andere gemeenschappen, waar samen gezocht kan worden naar werkelijke vooruitgang.

Met deze dag hebben we een eerste significante stap gezet naar het samenbrengen van erfgoedwetenschappers, om zo gezamenlijk op te trekken in het behalen van de doelstellingen van het sectorplan.