Het SSH-domein versterkt met onderwijs en onderzoek de Nederlandse economie. Hieronder illustreren we de cruciale rol van SSH-expertise voor het Nederlandse verdienvermogen met enkele voorbeelden.

SSH is hofleverancier van de dienstensector

Tegenwoordig werkt bijna 80% van de werkenden in de dienstensector. Daaronder vallen financiële, zakelijke en juridische dienstverlening, zoals door advocatenkantoren, adviesbureaus en fintech-bedrijven, informatie en communicatie, waaronder uitgeverijen, film, radio, tv, telecommunicatie, de IT- en informatiedienstverlening, maar ook een enorme breedte aan niet-commerciële dienstverlening in de sfeer van overheid, cultuur en zorg.

Het SSH-domein is hofleverancier van hoog opgeleide arbeidskrachten voor deze alsmaar groeiende diensteneconomie, de motor van de Nederlandse economie.

SSH is een essentieel onderdeel van succesvolle innovatie

De Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie heeft in het adviesrapport Vanzelfsprekende verbinding – Veranker sociaal- en geesteswetenschappelijk onderzoek in innovatie laten zien dat SSH-onderzoek een essentieel onderdeel is van succesvolle innovatie. De gedragsinzichten en sociaal-economische analyses die voortkomen uit SSH-onderzoek dragen in grote mate bij aan het succes van innovatieve projecten die gericht zijn op bijvoorbeeld duurzaamheid of technologische vooruitgang. Niet de technologie zelf maar de mensen die deze technologie ontwikkelen en inzetten bepalen hoe ‘verantwoord’ of eerlijk of waardevol de technologie is, en mensen bepalen of en wanneer ze een technologie vertrouwen. Door SSH-expertise inzake draagvlak en implementatie van nieuwe technologie vroegtijdig te integreren, neemt de kans op succes en zowel economisch als sociaal profijt significant toe.

Economische impact van klimaatverandering

Klimaatverandering heeft naar alle waarschijnlijkheid een aanzienlijke impact op de Nederlandse economie, met gevolgen op zowel korte als lange termijn. De Nationale Klimaatadaptatiestrategie heeft de gevolgen voor elf verschillende sectoren uitgewerkt. Extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, droogte en hittegolven beïnvloeden verscheidene sectoren, waaronder landbouw, infrastructuur en de financiële sector. De economische gevolgen zijn lastig te voorspellen, maar veel sectoren herkennen en erkennen de dreiging en urgentie.

De groene transitie als sociale transitie

In het artikel The technological and social timelines of climate mitigation: Lessons from 12 past transitions (2021) laten Nelson & Allwood zien dat sociale transities gemiddeld vier decennia korter duren dan technologische transities. Ze concluderen in het licht van klimaatverandering: “Our evidence suggests that policymakers who continue to rely on technology transitions to reduce emissions will be unable to deliver climate targets by 2050. By engaging with the public to stimulate social transitions governments could have more impact, more swiftly. Only by utilising both technological and social transitions can policymakers hope to achieve net zero emissions by 2050.” Sociale innovatie – voortkomend uit onderzoek en kennis uit de sector sociale wetenschappen – versnelt de groene transitie.

Hoe gedragsinzichten leiden tot een duurzamer wereld

Wat we eten bepaalt niet alleen onze gezondheid, maar ook het klimaat. Het eten van vlees verhoogt de CO2 uitstoot: vleesrijke diëten zorgen voor 7 kilo CO2-uitstoot per dag terwijl vegetarisch eten tot maar 4 kilo CO2-uitstoot leidt. Als de overheid vleesvermindering zou verplichten, leidt dit onherroepelijk tot protest. Via kleine duwtjes – zogenaamde nudges – kan vleesgebruik echter worden verminderd. Sociale wetenschappers toonden aan dat het percentage mensen dat kiest voor een vegetarische maaltijd een boost krijgt als het de standaard optie is: van slechts 6% als vegetarisch niet standaard was, naar 87% als het als standaardoptie werd gepresenteerd. Mensen konden nog steeds kiezen voor vlees maar ze bleven bij de standaard. Het onderzoek kreeg veel media-aandacht. Organisaties gebruiken het inzicht ook echt. Zo zijn vanaf 2022 de lunches op de Universiteit Twente standaard vegetarisch. De TU Delft en een vestiging van Volkswagen hebben nu een volledig vegetarische kantine.

De economische impact van mentale gezondheid en ziekte

Bijna de helft (48%) van de volwassenen in Nederland (18-75 jaar) heeft ooit in het leven één of meerdere psychische aandoeningen gehad (zie Cijfers: psychische gezondheid van het Trimbos-instituut). De gevolgen zijn, naast het persoonlijke lijden, hoge kosten voor de geestelijke gezondheidszorg, langdurig werkverzuim en grote economische verliezen. De World Health Organization voorspelde in 2011 al dat depressie in 2030 een leading cause of disease burden zal zijn. Op dit moment staat depressie inderdaad bovenaan de wereldranglijst van psychische stoornissen. Mensen met ernstige psychische ziekten overlijden 10 tot 20 jaar eerder dan mensen zonder deze klachten.

Betere en toegankelijke behandelingen binnen de GGZ verhogen de arbeidsparticipatie en economische productiviteit en maken de samenleving gezonder. Een inspirerend voorbeeld in dit verband is het werk van de Engelse onderzoekers David Clark (psycholoog) en Richard Layard (arbeidseconoom) dat laat zien dat zo’n 60% van de belangrijkste psychische aandoeningen redelijk goed te behandelen is en dat behandeling economische winst oplevert in termen van minder ziekteverzuim en minder arbeidsongeschiktheid. De analyse van Clark en Layard was in het Verenigd Koninkrijk een belangrijke impuls om te komen tot het overheidsprogramma improving access to psychological therapies.

Praktijkvoorbeeld: Duurzaam werkgeverschap als oplossing voor arbeidsmarkttekort

Werkdruk, verloop en verzuim zijn aan de orde van de dag en arbeidsmarkttekorten belemmeren de economische groei inmiddels in alle sectoren. Zonder deze uitdagingen het hoofd te bieden, gaat het niet lukken de huidige welvaart te waarborgen of zelfs verbeteren. Weliswaar is er een breed aanbod van tests en assessments voor duurzame inzetbaarheid, maar de nadruk ligt daarbij op de werknemer die zich inzetbaar dient te tonen. Zo blijven de werkgever en haar beleid buiten beeld, terwijl onderzoek toont dat deze van centraal belang zijn. Steunend op de resultaten van fundamenteel internationaal vergelijkend onderzoek naar werkbeleving, ontwikkelden SSH-onderzoekers het Workforce Sustainability Testing Platform (Work-Step): een tool waarmee werkgevers met een zeer kleine vragenlijst inzicht krijgen over de rol van de organisatie bij duurzame inzetbaarheid van haar medewerkers: duurzaam werkgeverschap als aanvulling op duurzame inzetbaarheid.

In samenwerking met de Utrechtse tech-startup 2DaysMood wordt Work-Step nu aangeboden aan werkgevers. Via een dashboard krijgen zij inzicht in de belangrijkste factoren waarop zij kunnen sturen om hun werknemers gezond en tevreden verbonden te laten blijven bij hun organisatie. Dit laat zien hoe, gebaseerd op SSH-expertise, economisch verdienvermogen en maatschappelijk welbevinden elkaar kunnen versterken.

De noodzaak van een eigentijds juridisch fundament

Een eigentijds en robuust rechtssysteem is cruciaal voor het waarborgen van een stabiel ondernemingsklimaat en het bevorderen van economische groei. Economische uitdagingen, zoals internationale handelsconflicten, complexe supply chains en de opkomst van digitale marktplaatsen, vereisen onderzoek en inzicht vanuit de sector rechtsgeleerdheid. Dit alles vereist voortdurende vernieuwing, expertise en goed-opgeleide juristen.

Ook internationale handel leunt sterk op juridische expertise. Experts in internationaal recht zorgen ervoor dat handelsakkoorden worden nageleefd, intellectueel eigendom wordt beschermd en grensoverschrijdende geschillen worden opgelost. Een voorbeeld hiervan is de aanpak van juridische onzekerheid rondom Brexit, waarbij bedrijven afhankelijk waren van juristen om zich aan te passen aan nieuwe douaneregels en handelsvoorwaarden.

Bovendien speelt het recht een sleutelrol in opkomende sectoren, zoals fintech en duurzaamheid. Denk aan de ontwikkeling van regelgeving voor cryptocurrencies, of juridische ondersteuning bij internationale klimaatakkoorden.

Praktijkvoorbeeld: Governing the Digital Society van de Universiteit Utrecht

Er ontstaan steeds meer ‘digitale samenlevingen’, maar hiervoor zijn nog geen principes van goed bestuur ontwikkeld. In het focusgebied van de Universiteit Utrecht Governing the Digital Society werken onder andere juristen, bestuurskundigen, geesteswetenschappers en sociologen samen om principes van goed bestuur te ontwikkelen en toe te passen in digitale samenlevingen. Centraal in het onderzoek staat de versterking van onafhankelijke en publieke instituties in het digitale tijdperk, door ze transparanter en verantwoordelijker te maken. Ze bestuderen deze waarde-onderhandelingen in en tussen maatschappelijke sectoren en proberen algemene regels te ontdekken voor eerlijk bestuur op verschillende niveaus: institutioneel, lokaal, nationaal en transnationaal (EU).

Taal- en cultuurkennis versoepelt economische transacties

Een economische uitdaging voor Nederland is de toenemende behoefte aan internationale handel en samenwerking in een wereld vol geopolitieke spanningen en culturele verschillen. Taal- en cultuurkennis uit de geesteswetenschappen versoepelt dit proces. Nederlandse exporteurs profiteren bijvoorbeeld van inzicht in lokale culturele gewoonten, wat hen in staat stelt om producten effectiever af te stemmen op buitenlandse markten. Ook verbeteren taalkundigen en cultuurwetenschappers internationale onderhandelingen, zoals handelsakkoorden binnen de Europese Unie of met opkomende markten.