De SSH-raad zet zich in om de positie van de SSH (sociale- en geesteswetenschappen, rechtsgeleerdheid en economie & bedrijfskunde) te verbeteren in het wetenschapsbeleid en onderzoeks- en innovatieprogramma’s in Nederland. Recentelijk zijn we ons ook meer aan het oriënteren in de Europese Unie (EU), met name richting het Europese Kaderprogramma (KP) voor onderzoek en innovatie (het huidige Horizon Europe). De reden hiervoor is dat de rol en bijdragen van de SSH aan complexe maatschappelijke uitdagingen vaak onderbelicht blijft.
Inzet vanuit twee uitgangspunten
De inzet van de SSH-raad volgt twee uitgangspunten: (1) vraagstukken met een sterk sociaal-maatschappelijk karakter (mentale gezondheid, maatschappelijke veerkracht, polarisatie, groeiende ongelijkheid) moeten een prominente plek krijgen in het KP. (2) Binnen de meer technologische beleidskaders moet er brede interdisciplinariteit worden gehanteerd, want alleen met SSH-expertise zullen nieuwe technologische innovaties goed kunnen landen in de maatschappij. Op basis van deze uitgangspunten positioneert de SSH-raad zich regelmatig in discussies over het KP.
Er is in Brussel veel aandacht voor het versterken van het concurrentievermogen van de EU richting de Verenigde Staten (VS) en China. In plaats van het Amerikaanse of Chinese model over te nemen zal de EU zich moeten onderscheiden. De maatschappij en economie van de VS en China zijn namelijk gebaseerd op andere normen en waarden, met andere wet en regelgeving, instituties, geschiedenis, doelen en prioriteiten, bedrijvigheid en ondernemersklimaat.
Onze overtuiging is dat met name de bijdragen van het SSH-domein het verschil kunnen maken in de manier waarop de EU concurreert, denk aan het vormgeven van het Europese verdienvermogen, het vormgeven van transities (klimaat, digitaal, energie) op een rechtvaardige en inclusieve manier, het bepalen van normen en waarden, het borgen van rechten en vrijheden aan de hand van de democratische rechtstaat etc. Op deze pagina vind je een overzicht van de activiteiten van de SSH-raad richting de EU, de behaalde resultaten en beoogde ambities.
Wat doet de SSH-raad richting de EU en wat zijn de behaalde resultaten?
In 2024 is de SSH-raad gestart met een traject om te komen tot een eigen positiebepaling richting het volgende Kaderprogramma (KP10) en te bouwen aan een lobby voor betere integratie en positionering van SSH in het KP. In dit traject is gezocht naar aansluiting en samenwerking met Europese (SSH-)gremia, zoals de European Alliance of SSH (EASSH), de League of European Research Universities (LERU), the Guild.
Op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft de SSH-raad vervolgens zijn positiebepaling gedeeld als input voor de kabinetsinzet vanuit Nederland voor KP10. In de kabinetsinzet zijn gemeenschappelijke standpunten terug te zien, zoals het streven naar brede inbedding van SSH in het kaderprogramma vanwege de cruciale bijdrage aan kennisontwikkeling en innovatie, het borgen van een sterke en onafhankelijke European Research Council en het belang van investeren in onderzoekinfrastructuren in alle onderzoeksdomeinen.
Er heeft ook een uitwisseling plaatsgevonden met de expertgroep die de interim-evaluatie van Horizon Europe (KP9) heeft uitgevoerd en onze positiebepaling hebben we als input voor de evaluatie met hen gedeeld. Hun rapport biedt aanknopingspunten en directe aanbevelingen voor KP10. Het eindrapport van de expertgroep bevat onder meer de aanbeveling om maatschappelijke uitdagingen effectiever aan te pakken d.m.v. het creëren van een ‘Societal Challenges Council’. Middels dit advies geeft het rapport SSH-onderzoek en -innovatie een prominente plek in het KP.
Europees Partnerschap ‘Social Transformations and Resilience‘
Verder heeft de SSH-raad input geleverd op de Nederlandse positiebepaling van het Europees Partnerschap ‘Social Transformations and Resilience‘. Op basis van verschillende afwegingen was onze boodschap om vanuit Nederland mee te doen aan dit partnerschap. Het partnerschap is breed geformuleerd, heeft een specifiek SSH-thema en bevindt zich op het snijvlak van alle vier de sectoren van het SSH-domein. Zodoende biedt het partnerschap enerzijds een bijzondere kans om de huidige SSH-expertise te valoriseren en anderzijds om voort te bouwen op het bestaande SSH-kennisveld en de Nederlandse koploperspositie te consolideren.
Grote delen van het SSH-domein in ons land behoren tot de mondiale wetenschappelijke top, waardoor ons land bij uitstek een geschikte kandidaat is om te participeren in dit partnerschap. Nederland zou met dit partnerschap een leidende positie in Europa innemen, waar het gaat om het toekomstbestendig maken van sociale veiligheidssystemen, een veerkrachtige rechtstaat en instituties, arbeidssystemen, migratievraagstukken, onderwijs en scholing, klimaat en het verwezenlijken van eerlijke en rechtvaardige transities op het gebied van digitalisering en verduurzaming. Het nieuws dat OCW samen met NWO €10 mln. beschikbaar heeft gesteld voor de hele looptijd van het partnerschap heeft ons verheugd.
Input voor het Ministerie van OC&W
Meest recentelijk hebben we onze standpunten op het voorstel van de Europese Commissie (hierna ‘Commissie’) voor KP10 gedeeld met OCW als input voor de onderhandelingen tussen de lidstaten en de Commissie. Kort samengevat, de punten die de SSH-raad via dit stuk wil inbrengen in de onderhandelingen zijn als volgt:
- een specifiek budget toegewijd aan SSH-onderzoek, ofwel pijler 2 ‘Society’ = SSH;
- betere interdisciplinariteit en SSH integratie (met name binnen pijler 2 ‘Competitiveness’);
- een sterkere positie voor fundamenteel onderzoek (met name binnen pijler 1) bijv. via duidelijkere autonomie van de European Research Council (ERC) en de Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA);
- een groter budget voor de ERC;
- en het beschermen van het nieuwsgierigheid-gedreven karakter van de programma’s voor fundamenteel onderzoek;
- het beschermen van toegepast onderzoek tegen politieke inmenging van de Commissie, zodat onderzoek binnen pijler 2 niet ‘dual-use by default’ wordt en de uitgangspunten van het kaderprogramma kennis- en innovatieontwikkeling blijven.
Er zullen de komende periode gesprekken worden gevoerd met OCW en Europese partners om deze punten voor het voetlicht te brengen in het onderhandelingsproces van KP10. Het voorstel, mocht het goedgekeurd worden door het Europees Parlement en de Raad van de EU, biedt kansen voor SSH-onderzoek onder pijler 1 ‘Excellent Science’ en pijler 2 ‘Competitiveness and Society’. Veel valt of staat echter nog bij de verdere uitwerking en concretisering van de verschillende elementen uit het voorstel. Daarnaast is de focus op ‘Excellent Science’, ofwel fundamenteel onderzoek, en op ‘Society’ via vraag-gestuurd onderzoek in elk geval positief.
Lidmaatschap EASSH
De SSH-raad werkt sinds 2024 samen met de EASSH en is inmiddels ook lid. De samenwerking heeft tot nu toe geleid tot gepubliceerde joint statements en het benutten van elkaars netwerk in de lobby voor betere integratie en positionering van SSH in het KP. We beogen ons netwerk in Brussel en de EU de komende jaren te vergroten en de lobby waar we in 2024 mee zijn gestart actief door te voeren.
Welke ambities heeft de SSH-raad m.b.t. de EU?
Idealiter krijgt SSH een prominente plek in het kennis en innovatiebeleid van de EU, in KP10 en toekomstige Kader Programma’s. Op die manier ontstaan er kansen voor SSH-onderzoekers. We hopen zowel nationaal als in de EU beleidsmakers, politici, ambtenaren en bestuurders te laten zien dat SSH onmisbaar is in het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen, in innovatieprocessen, in de toekomstbestendigheid en het concurrentievermogen van Nederland en de EU.