Meerwaarde SSH
Het SSH-domein creëert waarde voor Nederland. Op de deelpagina’s Economisch, Maatschappelijk en Cultureel lichten we toe wat de meerwaarde van SSH-onderzoek en -onderwijs precies is.
Hieronder bespreken we de meerwaarde van het domein als geheel.
Oplosser van maatschappelijke problemen
In Nederland is er momenteel een aantal maatschappelijke uitdagingen en thema’s waarvoor het SSH-domein (Social Sciences & Humanities) van onmisbare waarde is:
- Veerkracht bij de jeugd
- Mentale gezondheid
- De menselijke factor in digitalisering
- Duurzaamheid en gedrag
- Sociale ongelijkheid, armoede en diversiteit
De Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie heeft in het adviesrapport Vanzelfsprekende verbinding – Veranker sociaal- en geesteswetenschappelijk onderzoek in innovatie laten zien dat SSH-onderzoek een essentieel onderdeel is van succesvolle innovatie. De gedragsinzichten en sociaaleconomische analyses die voortkomen uit SSH-onderzoek dragen in grote mate bij aan het succes van innovatieve projecten die gericht zijn op bijvoorbeeld duurzaamheid of technologische vooruitgang. Niet de technologie zelf maar de mensen die deze technologie ontwikkelen en inzetten bepalen hoe ‘verantwoord’ of eerlijk of waardevol de technologie is, en mensen bepalen of en wanneer ze een technologie vertrouwen. Door SSH-expertise inzake draagvlak en implementatie van nieuwe technologie vroegtijdig te integreren, neemt de kans op succes en zowel economisch als sociaal profijt significant toe.
De sectorplan thema’s
Het SSH-domein bestaat uit vier sectoren en voor elke sector zijn er landelijke sectorplannen ontwikkeld. Bij het opstellen van deze plannen is vastgesteld welke thema’s momenteel bovenaan de SSH-agenda moeten staan. Deze thema’s laten nog preciezer zien waar het domein momenteel van waarde is.
Een SSH-breed sectorplan: dwarsdoorsnijdend thema
De SSH-raad kwam met een SSH-breed plan met als dwarsdoorsnijdend thema: ‘Welvaart, participatie en burgerschap in een digitale wereld’. Het plan bevat vijf thema’s:
- Welvaart, werk en ondernemerschap
- Onderwijs, burgerschap en democratie
- Communicatie, informatie en sociale ongelijkheid
- Recht, privacy en veiligheid
- Welzijn en gezondheid
De Nederlandse universiteiten werken aan deze thema’s vanuit het perspectief van digitalisering. Hier lees je meer over de voortgang van en rationale achter dit sectorplan.
Sectorplan thema’s sociale wetenschappen
Deze thema’s staan wegens de maatschappelijke urgentie bij sociaal wetenschappers bovenaan de agenda:
- Veerkracht bij jeugd
- Psychische aandoeningen
- De menselijke factor in nieuwe technologieën
- Maatschappelijke transitie en gedragsverandering
- Maatschappelijke ongelijkheid en diversiteit
- Onderwijswetenschappen en lerarenopleidingen
Sociaal wetenschappers hebben oog voor het welzijn en de betrokkenheid van mensen te midden van grote veranderingen, waaronder de grootschalige digitale en ‘groene’ transities. Hier lees je meer over de voortgang van het sectorplan Sociale Wetenschappen.
Sectorplan thema’s geesteswetenschappen
De geesteswetenschappen onderzoeken menselijke waarden en menselijke creaties en zijn van groot belang ten tijde van culturele verschuivingen.
De thema’s uit het sectorplan:
- Humane Artificiële Intelligentie & de Gedataficeerde Samenleving
- Cultureel Erfgoed & Identiteit
Ook de talen zijn van groot belang. Globalisering en multiculturaliteit vragen in toenemende mate om cultuurexpertise en kennis van taal in een cultureel-politieke context.
Hier lees je meer over de voortgang van en rationale achter dit sectorplan.
Sectorplan thema’s rechtsgeleerdheid
Leven in een rechtvaardige samenleving vraagt steeds om bijsturing – kwalitatief hoogstaand onderwijs, onderzoek en innovatie.
Dit zijn de speerpunten van het eerste sectorplan rechtsgeleerdheid:
- Empirical Legal Studies
- Digital Legal Studies
- Conflict oplossende instituties
- Transformatieve werking van globalisering in het recht
- Herijking van publieke belangen in private verhoudingen
Hier lees je meer over de voortgang van dit sectorplan.
Bovenstaande sectorplan thema’s illustreren voornamelijk wat de maatschappelijke en culturele meerwaarde van het SSH-domein is.
Het domein levert bovendien een essentiële economische bijdrage.
De economische meerwaarde van het SSH-domein
De Nederlandse economie wordt steeds meer een diensteneconomie. Waren de dienstensector en de goederenproductie in de jaren ’60 nog in balans, tegenwoordig is het aandeel van de dienstensector in de Nederlandse economie ruim 78 procent. Daaronder vallen financiële, zakelijke en juridische dienstverlening, zoals door advocatenkantoren, adviesbureaus en fintech-bedrijven, informatie en communicatie, waaronder uitgeverijen, film, radio, tv, telecommunicatie, de IT- en informatiedienstverlening, maar ook een enorme breedte aan niet-commerciële dienstverlening in de sfeer van overheid, cultuur en zorg.
Het SSH-domein is hofleverancier van hoog opgeleide arbeidskrachten voor deze alsmaar groeiende diensteneconomie die Nederland zo’n sterke positie in de wereld verschaft. Meer dan welk domein dan ook zorgt het SSH-gebied ervoor dat de relatief nieuwe motor van de Nederlandse economie kan blijven draaien.
Op de pagina Economisch geven we een overzicht met praktijkvoorbeelden van de economische bijdrage van het SSH-domein. We bespreken ook indirecte effecten: het belang van mentale gezondheid, rechtvaardige instituties, goed onderwijs, management en diverse andere (SSH-)factoren die indirect bijdragen aan economische groei.
De culturele meerwaarde van het SSH-domein
Cultuur is wat de mens schept: kennis, overtuigingen, kunst, recht, ethiek, gewoonten en alle andere eigenschappen die door de mens zijn aangeleerd als onderdeel van een samenleving. De analogie van microbiële culturen gaat hier op: in sommige culturen gedijen mensen beter dan in andere.
Ten tijde van culturele verschuivingen (teweeg gebracht door digitalisering, sociale media en Big Tech, klimaatverandering en multiculturaliteit) is het van belang dat onderzoekers hier kwalitatief duiding en richting aan geven. SSH-onderzoekers (antropologen, sociaal psychologen, historici, filosofen) doen dit – en zo voeden en verbeteren ze het publieke debat. Door hun onderzoek en praktijk versterken zij de maatschappelijke veerkracht en culturele diversiteit, waarbij zij cruciale vragen over ons gedeelde verleden, heden en toekomst belichten.
Op de pagina Cultureel werken we dit verder uit.
Betere verankering van SSH-onderzoek in KIC-calls
Ook de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) erkent de meerwaarde van SSH-onderzoek. NWO plaatst regelmatig KIC-calls for proposals vanuit het Kennis- en Innovatieconvenant (KIC). Het KIC is een overeenkomst tussen de Nederlandse overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Het doel van het convenant is om door middel van samenwerking innovatie te stimuleren en maatschappelijke uitdagingen aan te pakken, zoals klimaatverandering, gezondheid, veiligheid, energie en digitalisering. NWO heeft – wegens het in de tekst hierboven uitgewerkte belang – SSH-onderzoek steviger verankerd in deze interdisciplinaire calls.
Hier vind je NWO calls met specifieke kansen voor SSH-onderzoekers.
De huidige tijd als ’tussentijd’
De verbinding in onderzoek en onderwijs met mens en maatschappij is belangrijker dan ooit. Dit heeft te maken met het feit dat we de huidige tijd kunnen beschouwen als een ’tussentijd’.
Voor het eerst sinds driehonderd jaar hebben mensen tot vijfendertig jaar een lagere ‘brede welvaart’ dan oudere generaties. Klimaatverandering is onmiskenbaar en hiermee worden de grenzen van de klassieke economische groei zichtbaar.
Wanneer het oude barsten vertoont en het nieuwe vorm krijgt, spreken we van een ’tussentijd’ – een tijd waarin men zoekt naar een nieuwe vorm. ‘Tussentijd’ wil zeggen dat er noodzakelijke systeem- en cultuurveranderingen aanstaande zijn.
De meerwaarde van het SSH-domein is daarom juist nu groter dan ooit. Filosofen, cultureel antropologen, psychologen, historici en economen kunnen de huidige tijd duiden en helpen navigeren wanneer de kaders minder vastomlijnd zijn. Ze kunnen, redenerend vanuit menselijke waarden, antwoorden formuleren op de vragen ‘hoe verder?’ en ‘waarheen?’.
Een concreet voorbeeld hiervan is de reflectie op human-centered AI – AI ten dienste van de mens en onze gedeelde toekomst.
Op de volgende pagina’s illustreren en verdiepen we de meerwaarde van SSH-onderzoek met praktijkvoorbeelden:
Economisch
Maatschappelijk
