Op 18 november 2025 organiseerde het Landelijk Beraad Digitale Infrastructuur (LBDI-SSH) een expertmeeting die in het teken stond van één centrale vraag: hoe moet de toekomstige onderzoeksagenda voor digitale infrastructuur in het SSH-domein eruitzien en wat hebben onderzoekers daarvoor nodig?
Het LBDI-SSH vervult een verbindende, coördinerende en adviserende rol op het gebied van digitale infrastructuur binnen de SSH-raad. Het samenwerkingsverband, bestaande uit organisaties als CLARIAH, ODISSEI, DANS, SURF en eScience en werkt aan een gecoördineerde en toekomstgerichte uitbouw van voorzieningen voor digitaal onderzoek in Nederland. De expertmeeting was bedoeld om in gesprek te gaan met specialisten uit het veld, zodat de onderzoeksagenda van LBDI-SSH gestoeld is op de behoeften van onderzoekers.
Drie keynotelezingen gaven het vertrekpunt voor de discussie. Dirk van Miert, Jessica Piotrowski en Rens van de Schoot deelden hun ervaringen met digitale infrastructuren in de verschillende domeinen en schetsten waar momenteel kansen, behoeften en technische of organisatorische knelpunten liggen.
In vier themasessies spraken de aanwezige experts, onderzoekers, data- en ICT-specialisten en research support professionals over de belangrijkste ontwikkelingen die de agenda de komende jaren mede zouden moeten bepalen.
Chatbots als onderzoekstool
Deelnemers maakten onderscheid tussen het onderzoeksproces en de onderzoeksinhoud. Chatbots worden nu al nuttig ingezet voor procesondersteuning, zoals coderen, sparren of database-interactie. Voor inhoudelijke analyse is men voorzichtig met het inzetten van chatbots. Betrouwbaarheid, transparantie en datakwaliteit blijven grote vragen. De behoefte aan richtlijnen en aan samenwerking tussen informatici, sociale wetenschappers en geesteswetenschappers werd sterk benadrukt. Een idee dat geopperd werd, was een overkoepelende chatbot die onderzoekers helpt de meest geschikte en betrouwbare tools te vinden.
Omgaan met nieuwe datatypen
Nieuwe en veranderlijke datavormen brengen complexe uitdagingen met zich mee. In deze sessie werd de term recreatability geïntroduceerd, een benadering waarin onderzoeksprocessen in essentie reproduceerbaar blijven, ook wanneer de onderliggende data door de tijd heen verandert. Deelnemers signaleerden knelpunten rondom het koppelen, opslaan en onderscheiden van heterogene datasets. Ook het omgaan met AI-gegenereerde data vraagt om nieuwe beoordelingscriteria en aangepaste workflows.
AI in SSH
Het gesprek richtte zich vooral op duurzaamheid en schaalbaarheid. De milieu-impact van AI-modellen blijkt een groeiend punt van zorg. Deelnemers gaven aan behoefte te hebben aan richtlijnen voor het gebruik van zo klein mogelijke modellen en aan handvatten voor het bepalen wanneer AI zinvol is. Team science werd genoemd als veelbelovende aanpak voor het omgaan met de toenemende informatielast en complexiteit.
Publieke waarden
Veel uitgangspunten rond publieke waarden, zoals FAIR-principes, worden al breed toegepast, maar de uitvoering blijkt sterk versnipperd. De behoefte aan meer centrale diensten, opslagoplossingen en het delen van juridische expertise rond datatoegang kwam duidelijk naar voren. Transparantie over kostenafwegingen tussen centrale en decentrale opslag werd eveneens belangrijk gevonden. De sessie pleitte bovendien voor het delen van positieve voorbeelden om te laten zien wat regelgeving zoals de AVG mogelijk maakt.
Met alle opgehaalde inzichten gaat LBDI-SSH nu verder aan de slag om de onderzoeksagenda voor digitale infrastructuur te verfijnen, in nauwe samenwerking met infrastructuurorganisaties, universiteiten en onderzoeksinstituten.
Aanbeveling of vragen? Neem dan contact op met de secretaris van LBDI-SSH via LBDI-SSH@uu.nl